Moycho Wacław (1884–1965), profesor fizjologii roślin Uniw. Łódz. Ur. 3 VII w Warszawie, był synem Bolesława, urzędnika, i Albiny Haentschel, brałem Stefana (zob.). Szkołę średnią ukończył w Warszawie w r. 1903. Studiował nauki przyrodnicze we Fryburgu szwajcarskim (1904), na Uniw. Warsz. (1905) i od r. 1906 na wydziale przyrodniczym uniwersytetu w Paryżu (Sorbona), gdzie uzyskał stopień licencjata nauk przyrodniczych, a następnie rozpoczął badania naukowe w zakładzie prof. Alberta Dastrè’a i w r. 1915 otrzymał tytuł doktora nauk przyrodniczych za pracę Action des rayons u-v. sur les tissues d’organismes supérieurs (Paris 1914). W l. 1914–16 był asystentem w katedrze fizjologii ogólnej uniwersytetu paryskiego, a następnie przez 2 lata, z powodu ciężkich warunków materialnych, pracował jako chemik w Zakładach Kontroli Produktów Spożywczych w Amiens i w przemysłowych zakładach chemicznych w Paryżu. W r. 1918 otrzymał francuskie stypendium na podjęcie badań nad saponinami w zakładzie botaniki uniwersytetu paryskiego. Wyniki ich ogłosił w pracy Rôle physiologique de la saponine („Revue Générale de Botanique” 1918). W r. 1919 przez krótki okres pracował w laboratorium Société d’Agriculture de France, a po powrocie do kraju został inspektorem i zastępcą dyrektora w Państwowym Zakładzie Badania Środków Żywności w Warszawie (1919–24). Równocześnie w l. 1921–37 był adiunktem w katedrze botaniki ogólnej w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW) w Warszawie i prowadził wykłady z fizjologii roślin.

Od r. 1928 M. pracował w Zakładzie Fizjologii Roślin i Mikrobiologii Uniw. Warsz., gdzie habilitował się w r. 1932. W okresie tym prowadził także wykłady zlecone z fizjologii roślin i botaniki ogólnej na Wydziale Farmaceutycznym Uniw. Warsz. i w Instytucie Pedagogicznym w Warszawie, a od r. 1932 na Uniw. Wil. Opublikował liczne prace, m. in. na temat enzymów proteolitycznych bakterii i występowania korzeni przybyszowych u roślin wyższych. W r. 1937 został mianowany profesorem nadzwycz. i kierownikiem katedry chemii rolnej i mikrobiologii na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Wil. i pełnił tę funkcję do wybuchu drugiej wojny światowej. W Wilnie przeprowadzał doświadczenia wazonowe z zakresu chemii rolnej dotyczące działania soli azotowych na owies oraz wpływu kwasowości gleby na wydajność włókien lnu. W okresie okupacji przebywał w Warszawie, gdzie w l. 1943–4 prowadził wykłady na tajnym uniwersytecie. Ewakuowany w r. 1944, zamieszkał w Piotrkowie, a w r. 1945 objął katedrę fizjologii roślin i mikrobiologii (od r. 1954 katedra fizjologii roślin) na Uniw. Łódz. i został mianowany profesorem zwycz. Był faktycznym twórcą tej katedry i brał udział w organizowaniu całego Uniw. Łódz. W l. 1953–5 był prodziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. W l. 1945–50 prowadził również wykłady i ćwiczenia z fizjologii roślin i mikrobiologii w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Łodzi, a następnie w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi. W r. 1960 został przeniesiony w stan spoczynku.

Problematyka badań M-y na Uniw. Łódz. związana była z kierunkiem specjalizacji katedry i obejmowała fizjologiczne zagadnienia mikrobiologii oraz fizjologię roślin wyższych. W pierwszym okresie badania dotyczyły m. in. metabolizmu bakterii mlekowych i antybiotycznego działania fitoncydów. Założeniem prac nad fitoncydami było przebadanie drzew i krzewów rosnących na terenie Łodzi i stwierdzenie, które z gatunków charakteryzują się dużą zawartością antybiotyków oddziałujących niszcząco na drobnoustroje występujące w zanieczyszczonym powietrzu fabrycznego miasta. Badania rozszerzył później na inne rośliny, m. in. wyizolował z kminku olejek o własnościach antybiotycznych i ogłosił wspólnie z Marianem Gubańskim i Barbarą Finkówną Z badań nad mechanizmem działania olejku kminkowego na drobnoustroje („Zesz. Nauk. Uniw. Łódz. Nauki Mat.-Przyr.” S. II z. 4, 1958). Drugą dziedziną badań M-y były zagadnienia substancji wzrostowych i wirusów roślinnych. M. interesował się hormonami roślinnymi już w okresie warszawskim, a po wojnie opublikował kilka artykułów na ten temat. Pod jego kierunkiem prowadzono w Łodzi zupełnie zaniedbane w tych latach w Polsce badania nad wirusem mozaiki tytoniowej, m. in. nad występowaniem tej choroby na pomidorach. Wspólnie ze Stanisławem Knyplem opracował M. monografię Wirus mozaiki tytoniowej (zarys biologii, struktury i biochemii) („Łódz. Tow. Nauk. Prace Wydz. III” 1960 nr 66) oraz ogłaszał prace z tego zakresu w czasopismach rolniczych i botanicznych. M. wydał także, wraz ze współpracownikami, podręcznik do ćwiczeń z fizjologii roślin (Ł. 1950, 1953). Do jego uczniów i asystentów należeli: Jadwiga Jakubowska, Wacława Maciejewska-Potapczykowa, Krzysztof Niemyski. Był członkiem licznych towarzystw naukowych w kraju i za granicą, m. in. Société de Chimie Biologique (przed r. 1939), Tow. Naukowego Warszawskiego (1945), Łódzkiego Tow. Naukowego (1953), Komitetu Botanicznego PAN (1960) oraz członkiem i długoletnim prezesem Łódzkiego Oddziału Polskiego Tow. Botanicznego. Zmarł 16 IX 1965 w Ciechocinku i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Odznaczony był m. in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958). Rodziny nie założył.

Mowszowicz J., Wkład botaników wileńskich w organizację łódzkich wyższych uczelni, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.” S. B., Z. 14, W. 1968 s. 236–9; – Sprawozdania z czynności i posiedzeń 1957–1962. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Ł. 1965 s. 170–1 (bibliogr.); toż 1963–1970, Ł. 1972 s. 284–5 (bibliogr.); – „Biologia w Szkole” R. 18: 1965 nr 5 s. 43, (bibliogr.); „Kosmos” S. A., R. 15: 1966 s. 9–10 (fot.); „Postępy Nauk Roln.” R. 12: 1965 nr 5 s. 147–8 (bibliogr., fot.); „Roczn. Tow. Nauk.Warsz.” R. 31–38: 1938–45 s. 117 (bibliogr.); „Tryb. Ludu” R. 18: 1965 nr 262 (nekrolog); – Arch. SGGW; Arch. Uniw. Łódz.: Akta osobowe M-y.

Ligia Hayto